Kategori arşivi: cümle ögeleri

Dolaylı Tümleç (indirect object)

Dolaylı ( indirect object ) tümleç nedir?

Öznenin, karşısındaki nesneyle doğrudan değil de bir başka nesne kullanmasıyla, dolaylı olarak temasa geçmesidir.

Ör;

Ali kalemini bana verdi.

_ Ali gave me his pencil/

Ali gave his pencil to me.

Not: Dolaylı tümleçli cümlelerde şöyle bir durum da vardır: ‘Ali kalemini bana verdi’ ile ‘Ali bana kalemini verdi’ cümleleri arasında herhangi bir anlam farkı yoktur fakat, bir vurgudan bahsedildiği açıkça görülmekte. Birinci cümlede ‘bana’ ikinci cümlede ‘kalemi’ ögeleri, yüklemin önüne çekilerek vurgulanmıştır.

Türkçede vurgulanacak öğenin yüklemden hemen önce yer aldığını biliyoruz. İngilizcede ise bu cümleler

‘Ali gave me his pencil.

_ Ali bana kalemini verdi.’ ve

‘Ali gave his pencil to me.

_Ali kalemini bana verdi’ olarak çevrilir.

Görüldüğü gibi, İngilizcede bu ayrım ‘to’ gibi ‘preposition’ adındaki yardımcı gramer unsurlarıyla sağlanır.          

     Özne ve yüklem birlikte cümlenin ana unsurlarını oluştururlar. Sohbetin öncesi bilinse dahi bu iki öge olmadan bir cümle oluşturulamaz.

     Şöyle: Sohbetin öncesini biliniyorsa (Camı kim kırmıştı?) ‘Ali kırmıştı’ denebilir. Fakat öncesi bilinmiyorsa sadece ‘Ali kırmıştı…’ demekle bir cümle kurulmuş olunmaz. Yani ifade bu şekilde bırakılmaz. ‘Kırmak’ fiili bir nesne olmadan gerçekleşmez çünkü.

      Demek ki ortada bir de eşya vardır. İşte bu eşya/eşyalar nesnedir. ‘Ali camı kırdı’ gibi. Bu örnekte fiilin taban anlamı nesneyi -i halinde talep etmiştir. Bundan başka nesnesini -e/-den/-ile halinde talep eden fiiller de vardır. ‘Ali cama dokundu/camdan uzak durdu…’ gibi.

   ‘Vermek, sormak…’ fiilleri ‘görmek, dokunmak, kaçınmak...’ fiilleri gibi bir nesne talep eden fiillerden değildir. ‘Ali parayı verdi…’ demekle cümle gene de (eğer öncesi bilinmiyorsa) tamamlanmış sayılmaz. Bu yarım kalmış cümlenin bir başka nesnesi daha olmalı. (Kime verdi?) ‘Veli’ye verdi’ ve bu ikinci nesne unsuruna dolaylı tümleç denir.

Dolaylı tümleçte özne, bir nesne aracılığıyla bir başka nesneyle temasa geçmiştir. Şu örnekleri inceleyelim; ‘Ali Veliyi dövdü’ ve

   ‘Ali Veliyi sopayla dövdü’. İkinci örnekte ‘sopa’, -ile halinde bir nesne olmasına rağmen dolaylı tümleç işlevini görmüştür. Özne, bu nesne dolayısıyla diğer bir nesneyle (Veli) temasa geçmiştir.

   Dolaylı tümleç olayında durum şudur. Dolaylı tümleç cümlede -e/-den/-ile halinde bulunabilir, fakat bununla birlikte cümlede -i halinde bir nesne de mevcuttur. Ve ayrıca dolaylı tümleç cümle içerisinde ortaya çıkar yani şöyle. ‘Ali İstanbula gitti’ cümlesinde ‘İstanbul’  bir yer tümlecidir.

    ‘Ali kardeşini İstanbul’a gönderdi’  Cümlesinde de ‘İstanbul’ yine bir yer adı, yer tümlecidir. Fakat cümlede ikinci unsur, dolaylı unsur olduğundan (çünkü İstanbul’a giden kardeşidir) dolaylı tümleç görevindedir. Nesne ve dolaylı tümleç ögeleri bu şekilde tamamlanabilir.

 

Kompleks/ girişik cümlede sonuç tümleci

 

So/as +adverb+ that …_Öyle + zarf/sıfat+ ki

O kadar sessiz konuştu ki kimse bir şey anlamadı.

_ He spoke so quietly that nobody understood anything.

 

Such+adjective+noun that ...Öyle+ sıfat+isim+ ki

Tatil o kadar harikaydı ki asla unutmayacağım

_ The holiday was so great that I wilI never forget it.

 

However

 Bir durumun şartları nasıl olursa olsun aynı sonucu vereceğini belirtmede...

Whatever

Bir önceki durumun sonucu ne olursa olsun bir sonraki eylemin değişmeyeceğini ...

 

 

Kompleks/ girişik cümlede sebep tümleci

as_- dığından (dığı için)

Bu akşam anneme gideceğim için sizinle gelemeyeceğim

_ As I go to my mother tonight, I can’t come with you.

 

because

 Bir eylemin sebebinden çok eylemin kendisinin vurgulanmak istendiği durumlarda...

Radyo dinlediğim için telefonu duyamadım.

_ I didn’t hear the phone because I was listening to the radio.

 

for

  Bir durumun oluşmasında her zamanki gibi/-dığı için bilinen aynı şeyin sebep olmasında...

Çok iyi hazırlandığı için sınavı kazandı.

_He passed the exam, for he had prepared for it very welI.

 

since 

 Bir eylemin gerçeklemesinde başlıca bir şeyin sebep olduğunu belirtmede...

O gün çok korktuğundan bir daha buraya gelmez

_ Since he was very scared that day, he won’t come here again.

 

seeing that 

   Bir eylemin gerçekleşmesinde görünen bir sebebin yattığını belirtmede kullanılır.

Yorgun olduğundan (yorgun olduğunu görünce) ona yardım ettim.

_ Seing that he was too tired, I helped him.

Kompleks/ girişik cümlede zıtlık tümleci

though_-e rağmen 

Çok çalışmasına rağmen sınavı geçemedi

_ Though he studied a lot, he couldn’t pass the exam.

 

although_-e rağmen (bütün bunlara rağmen yine de)

Akıllı, zeki ve çalışkan olmasına rağmen yine de sınavı geçemedi.

_ Although he’s smart, clever and hard working he couldn’t pass the exam.

 

even though_-e rağmen ( hep.... olmasına rağmen.....yine de )

Hep çalışkan ve dikkatli olmasına rağmen gene de başarılı olamıyor

_Even though he is always hard working and careful, he isn’t successful. 

 

even if _ -e rağmen (olsa bile yine de)

Sınav çok zor. Çalışsak bile sınavı geçemeyiz

_The exam is too difficult. Even if we study a bit, we can’t pass it.

 

in spite of the fact that_  -e karşın (-esine nispeten, -asına inat yine de)

Ona çok hatırlatmama rağmen hala aynı hatayı yapıyor

_İn spite of the fact that I remind him about it very much, he still makes the same mistake.

 

despite the fact that_ -e karşın

Uzun zamandır görüşmememize rağmen beni hatırlayabildi

_ Despite the fact that we hadn’t seen each other for a long time, he maneged to remember me.

 

Kompleks/ girişik cümlede kıyas tümleci

as than_ gibi/ kadar 

Annen bile seni benim sevdiğim gibi sevmedi.

_Your mother didn’t love you as I do.

Annen seni benim sevdiğimden daha fazla sevmedi.

_Your mother didn’t love you more than me.

 

as+adjective / adverb+as_-den daha ( üstünlük)

Onun kadar zeki birini görmedim.

_ I haven’t seen a person as smart as he is.

 

so+adjective / adverb+as_ -nin gibi (eşitlik) -nin kadar(eşitlik)

Onun kadar çok çalışmana gerek yok.

_ You don’t need to study as hard as him.

Kompleks/ girişik cümlede hal tümleci

as

  Bir durumun, diğer bir durumda olduğu gibi gerçekleştiğini belirtirken,

Herkesin ülkesini sevdiği gibi bende ülkemi severim.

_ I like my country  as everybody does it 

 

like

 Bir durumun diğer bir durumla, benzer şekilde gerçekleşmesini belirtmede...

Ben de senin gibi (benzer şekilde) düşünüyorum.

_ I am thinking about it. like you.

 

as if / as though

  Bir durumun diğer bir durumla benzermiş/aynıymış gibi gerçekleştiğini belirtmede...

Sanki beni tanımıyormuşsun gibi konuşuyorsun

_ You are speaking as if/as though you didn’t know me.

 

on the assumption that

  Bir durumun varsayıldığı şekilde diğer durumla bağdaştırılabileceğini belirtmede...

Sende beni özlemişsindir diye sana geldim.

_ I’ve come to you on the assumption that you missed me.

 

so........that

   Bir durumun diğer bir durumla aynı biçim/ yöntemle gerçekleştiğini belirtmede...

Öyle yorgundum ki hemen uyudum.

_ I was so tired that I fell a sleep.

 

the way (that)

  Bir durumun diğer bir durumla aynı yolla gerçekleştiğini belirtmede...

Bu problemi senin çözdüğün gibi (yolla) çözdüm.

_ I solved the problem the way that you did.

Kompleks/ girişik cümlede şart tümleci

 

if (eğer...-ırsa,-saydı v.s)…

   Bir eylemin gerçekleşmesinin diğer bir eyleme bağlı olduğu durumlarda...

Eğer yağmur yağarsa evde kalacağım

_If it rains, I wilI stay at home.

 

even if (-sa bile, -sa da)...

Başka bir eylem düşünülen şekilde gerçekleşse de sonrasında sonucun değişmeyeceğini bildirir.

Bana dünyaları versen bile ben bundan vazgeçmeyeceğim.

_ Even if you give me the worlds, I won’t give up that.

 

unless (if not)

   Bir eylem gerçekleşmedikçe diğer eylemin gerçekleşmeyeceğini belirtir.

Sıkı/ hummalı çalışmazsan sınıfı geçemezsin.

_ You won’t pass the class unless you study hard.

 

provided ....that

   Bir eylemin gerçekleşmesi durumunda diğer eylemin gerçekleşebileceğini belirtir.

Hava güneşli olursa (olması durumunda) deniz kenarına gideceğim.

_Provided that it is sunny, I wilI go seaside.

 

 

in the event that

 Bir eylem gerçekleştiği takdirde diğer eylemin düşünülen şekilde gerçekleşeceğini belirtirken kullanılır.

Hava yağmadığı takdirde(aksilik olmazsa) dışarıda olacağız

_ İn the event that it doesn’t rain, we wilI be out door

 

on condition that

   Bir eylemin gerçekleşmesi koşuluyla diğer eylemin gerçekleşeceğini belirtir.

Zamanında bitirmen koşuluyla sana para veririm.

_ On condition that you finish it on time, I wilI pay you for that money.

 

supposing that

   Bir eylemin gerçekleşeceği varsayımıyla diğer eylemin gerçekleşeceğini belirtir.

O söylediyse (farz edelim ki söylemiş) ne yapabilirsin ki.

_ Supposing that he told that, what could you do.

Kompleks/girişik cümlede zaman tümleci

when_ - dığı zaman/ ne zaman ki 

Sinemaya gittiğimde film başlamıştı.

_ When I went to the cinema, the film had begun

 

whenever (her ne zaman)

    Bir eylemin diğer eylemle her defasında aynı anda gerçekleşmesinde..

(her)Ne zaman sinemaya gitsem film başlamış olur.

_ Whenever I go to the cinema, the film already began.

 

as (just as)_tam ...-irken)

   Bir eylemin diğer bir eylemle zaman olarak çakışmasında..

Tam sinemaya gittim (gittiğim gibi) film başladı.

_ Just as I went to the cinema, the film began.

 

while _-(i)ken

 Bir eylem devam ediyorken diğer bir eylemin gerçekleşmesinde..

Sinemaya giderken film devam ediyordu.

_ While I was going to the cinema, the film was going on.

 

during the time

   Bir eylem devam ettiği esnada diğer eylemin gerçekleşmesinde... 

Sinemaya gittiğim esnada film başlamıştı.

_ During the time I was going to the cinema, the film had began.

 

as long as/ so long as

   Bir eylem devam ettiği sürece diğer eylemin gerçekleşeceğini belirtmede...

Sinemaya geç gittiğim sürece film başlar.

_ As/so long as I go to the cinema late, the film already starts.

 

after 

Bir eylem gerçekleştikten sonra diğer eylemin gerçekleştiğini belirtmede...

Sinemaya gittikten sonra film başladı.

_ After I went to the cinema, the film began.

 

before 

 Bir eylem gerçekleşmeden önce diğer eylemin gerçekleştiğini belirtmede...

Sinemaya gitmeden önce film başladı.

_ The film had began before I went to the cinema.

 

now that

Bir eylem yapılmışken diğer eylemin yapılabileceğini belirtmede...

Sinemaya gelmişken bir bilet alalım.

_ Now that we come to the cinema let’s take a ticket.

 

no sooner…than

   Bir eylemin gerçekleşmesi ile diğer bir eylemin gerçekleşmesinin bir olduğu durumlarda...

Sinemaya gitmemle filmin başlaması bir oldu.

_ No sooner I had gone to the cinema than the film started.

 

as soon as

Bir eylem yapılır yapılmaz diğer bir eylemin yapılmasında...

Sinemaya gider gitmez film başladı.

_ As soon as I went to the cinema, the film began.

 

by the time

Sinemaya gittiğimde film başlamıştı.

_ The film had began by the time I went to the cinema.

 

until / till 

 Bir eylemin gerçekleştiği zamana kadar diğer bir eylemin devam ettiğini belirtmede...

Sinemaya gidinceye kadar film başlamadı.

_ The film didn’t begin tilI/ until I went there.

 

all the time 

    Bir eylem devam ettiği zaman boyunca başka bir eylemin devam etmesinde...

Sinemada bulunduğum süre boyunca onu görmedim.

_ All the time I was in the cinema, I didn’t see her.

 

since 

   Bir eylemin meydana gelmesinden beri ( şimdiye ) diğer bir eylemin devam ettiğini...

Sinemaya gittiğimden beri (günden şimdiye) uyuyamadım.

_ I haven’t slept welI since I went to the cinema.

 

the minute/ moment

  Bir eylemin diğeriyle aynı dakikada/ anda gerçekleştiğini belirtmede kullanılır.

Sinemaya gittiğim anda film başladı.

 _ At the moment I went to the cinema, the film began.

Not; Bu sayfada yer alan sarı renkli sözcükler bağlaçları; sarı + mavi renkler  girişik cümle ögelerini bildirir. 

Kompleks/ girişik cümlede yer tümleci

 

where_- dığı yerde/ nerede ki

Götür beni gittiğin yere (nereye gidiyorsan)

_ Take me to where you go.

 

wherever/ no matter where

 Bir eylemin başka bir eylemde bahsedilen yerin neresinde olursa olsun gerçekleşebileceğini belirtir.

Götür beni gittiğin yere (her neresi olursa )

_Take me to whereever you go.

 

 

everywhere/ every place

   Bir eylemin başka bir eylemde bahsedilen bölgenin her yerinde gerçekleştiğini...

Götür beni gittiğin yere (gittiğin her yere )

_Take me everywhere you go.

 

anywhere/ anyplace

Bir eylemin başka bir eylemde bahsedilen yerin herhangi bir/hiç bir yerinde gerçekleş(mey)eceiğini...

Götür beni gittiğin yere (herhangi bir yere)

_Take me anywhere you go.

 

Kompleks/ girişik cümlede özne

What,

Ne biliyorsun söyle_ Tell me what you know.

 

that,

Bildiğini söyle bana_ Tell me that you know.

 

whether,

Bilip bilmediğini söyle_Tell me whether you know.

 

who,

 

if,

Biliyorsan söyle_ Tell me if you know.

 

which