Etiket arşivi: english subject expressions

Çekimli fiiller, Dil bilgisi, Dil ve anlatım, Fiiller, fiillerde tarz, Genel

perfect tenses/ Bitmiş tarz/ Türkçede fiil -mış eki almışsa

Yorum yapın

Bitmiş tarz (perfect aspect); Türkçede fiil -mış eki almışsa;

 hareket hazır zamanda devam etmeyen, tamam olmuş, oluşmuş, bitmiş (perfect) bir harekettir.

 Türkiye bölgesi Türkçesinde bu tarz, iki şekilde elde edilir.

Birincisi –miş sıfat fiil ekiyle elde edilen bitmişliktir. –miş eki bu tarzda -mış bulunuyor anlamındadır.

İkincisi –dı geçmiş zaman ekiyle elde edilen bitmişliktir. –dı ekiyle yapılan bitmişlikte (geçmiş zaman bildiren sözcük kullanılmaz)
   

İngilizcede ise ‘have V-ed3’ unsurları kullanılır. (-ed takısı fiilin düzenli bir fiil olması durumunda fiile eklenir. Düzensiz fiillerin ise 3. halleri kullanılır.)

Anlam olarak: Bu tarz, muhatabın söze konu hareketi halihazırda, şu anki veya o anki durumda yapıp yapmamışlığının, hareketin oluşmuş veya oluşmamışlığının sorulduğu tarzdır. Örneğin,

Ödevini bitirdin mi?

_ Have you finished your homework?

Evet bitirdim (Bitirmiş durumdayım/ bitirmişim).

_ Yes, I have finished it.

Hayır bitirmedim (Bitirmiş değilim/ bitirmemişim)

_ No, I have not finished it.

   Not: Bitmiş tarz, tabiatta yer almış bir haberin, hazır zamanda da korunduğu(1) veya bir çıkarım yoluyla yer aldığının varsayıldığı(2), durumları ifade etmede kullanılan –dır ek birleşmesinden de istifade edilir. Örneğin,

1: Hiç İstanbul’a gitmiş mi ?

Evet gitmiş-tir . (…gitmiş bulunuyor. )

2: Şimdiye kadar İstanbul’a varmış-tır. (…varmış olur. )

Not: -dır eki aynı işlevlerde isimler/sıfatlarla da kullanılır. Örneğin,

Suçlu bulundu.

Yani şimdi suçlu mudur ?

(…suçlu mu bulundu oluyor ? )

 
___________________________________________________________________________

Karşılaştırma: bitmiş tarz eki,

Türkiye (-dı / -mış )

Azerbaycan (-miş/ -ip ),

Türkmenistan (-ip/-gan ),

Özbekistan (gan ) bölgelerinde ( )’deki gibidir

Ör: Men onları görmüşem. Onlar gelipti-r.

 

 Türkçede ve ingilizcede tamam olmuş veya bitmiş tarz;

 Türkiye bölgesi Türkçesinde bu tarz, iki şekilde elde edilir.
 Birincisi –miş sıfat fiil ekiyle elde edilen bitmişliktir ki –miş eki bu tarzda -mış bulunuyor anlamındadır.

İkincisi –di geçmiş zaman ekiyle elde edilen bitmişliktir. Ve bu durumda cümlede geçmiş zaman bildiren bir sözcük sözcük kullanılmaz.

Öncelikle şunu belirtelim. –dı ekinin bitmişlikte kullanılması sadece haber kipindedir. Örneğin;

‘çalışmış ol,

çalışmış olsan,

çalışmış olmalı,

çalışmış olabilir,

çalışmış olmak’ denilebildiği halde,

‘Çalıştı olmak, çalıştı olabilir’ (tercihen) denmez.

  Yine, –dı ekinin bitmişlikte kullanılması ( Bitirdin mi?_ Bitirdim ) bu çekimin geçmiş zamanının (… bitirdiydim) oluşmasına da neden olmuştur.
   Bu kısacık hatırlatmadan sonra dilde tarz olayını hatırlayalım.

   Tabiattaki hareketler cereyan ederken hareketleri gerçekleştiren bir şahıs vardı. Ve hareketler bu bir şahısla birlikte bir zamanda bulunurdu. Tarz olayında ise bir şahıs bağlı hareketlerin bulunduğu zaman içerisinde ne şekilde yer aldığı sorulur.

   Şöyle, Türkçede bir fiil,

–r eki ve –di geçmiş zaman akini almışsa,

zaman geçmiş zaman,

hareket; genelllikle, aradabir, sık sık gerçekleşen harekettir.

‘Her hafta sonu sinemaya gid-er-di-m.’

 

–yor veya -en/-an eklerinden biri ve ayrıca –dı  eki,

zaman yine geçmiş zaman,

hareket hazır zamanda devam eden harekettir.

‘Annem bulaşık yıkarken ben televizyon seyred-i-yor-dum. ’ Veya ‘

…seyred-en idim  ’veya ‘

…seyreden yer aldım/

…seyreden bulundum’
  Fiil -mış ekini aldığında ise hareket bulunduğu zamanda devam etmeyen, tamam olmuş veya bitmiştir.

‘Müdür geldiğinde işimi çoktan bitir-miş-ti-m.’ Yani,

Müdürün geldiği (geçmişteki) o zamanda işimi bitirmiş biri olarak bulundum. Veya yer aldım.Gibi.
 Türkçede bitmiş tarz –di ekiylede elde edilebilir demiştik. Bu, –di eki almış her fiil geçmiş zaman bildirmez demek olur aynı zamanda.

‘… işimi çoktan bitirdiydim’. Örneğindeki birinci –di eki hareketin tarzını, ikincisi zamanını gösterir. Aşağıda ingilizce için verilmiş örneklere bakıp yukarıda sıraladığımız, –di geçmiş zaman ekini almış çekimli fiillerden, geçmiş zaman unsuru –di’yi kaldıralım. Yani,

gid-er-di-m,

gid-i-yor-du-m,

git-miş-ti-m’ çekimlerini,

---------------------------------------------------

gid-er-im,

gid-i-yor-um,

git-miş-im’ şeklinde ve hatta

‘git-ti-y-di-m’ çekimli fiilini de

git-ti-m’ olacak şekilde görelim.

   Örneklerden –di geçmiş zaman eki kaldırıldığında, artık -dı eksiz bu örnekler geçmiş zaman bildirmezler demektir.

  Yani, ‘Her hafta sonu sinemaya giderim’ Derken şu anki mevcut ‘present’ şimdiki durum kastedilir.

‘Şimdi sinemaya gidiyorum.’ Derken de şimdiki mevcut durum kastedilir. Farklı olarak bu çekimde hareket devam ediyordur. Yine,

‘İşimi bitirmişim, artık müdür gelse de fark etmez.’ Örneğinde de şimdiki, mevcut (present) durum kastedilir. Burada da hareketin ne zaman gerçekleştiği yani hareketin gerçekleştiği fiziksel zamanı aranmaz. Sorulan şey mevcut hazırdaki durumdur.

  Yani, ‘yanmış ev’ veya ‘pişmiş yemek’ ya da ‘Yemek pişmiş’ örneklerinde evin ne zaman yandığı veya yemeğin ne zaman piştiği sorulmaz. –dıydı ekindeki ikinci -di geçmiş zaman eki kaldırıldığında da durum böyledir. Eğer cümlede geçmiş zamana gönderme yapan bir zaman sözcüğü, ‘dün, iki hafta önce…’ kullanılmazsa, –dı ekli fiil yine şimdiki, hazırdaki (present) durumu gösterir. Aşağıda, örnek birdeki Türkçe kısım, –dı ekli fiilin şimdiki, hazırdaki (present) durumu gösterdiği cümlelerin ingilizce tarafına bakıldığında görülür.
 
  Örnek:

1. Have you ever seen my cat ?_ Kedimi gördünmü (hiç)/ görmüş müsün?
   Yes, I have seen your cat._ Gördüm. / Görmüşüm. ( present perfect)(şimdiki bitmiş)

2. When ? _ Ne zaman ?
    I saw your cat last year._ Geçen yıl gördüm.  (simple past tense)(yalın geçmiş)
 
 Örneklerdende görüldüğü üzere Türkçede here iki fiil –di ekini almışsada ingilizcede, birinci örnek ‘present-şimdiki’, ikinci örnek ‘past-geçmiş ‘ halde verilmiştir.
 
   Bitmişlikte esasen durum şudur: Özne hareketi öncesinde geçirmiş ya da hareket öncesinde özneye işlemiş olabilir. Bu zaman hareketin fiziksel zamanı, tabiat zamanıdır. –mış-tır ekleşmesiyle kastedilen veya sorulan bu zaman, yani hareketin ne zaman gerçekleştiği değildir. Sorulan şey hareketin hali hazırda/ şu anda / şimdiki zamandaki durumudur.

‘Hiç Ankara’ya gitmiş mi?

(evet) Gitmiş/ Gitmiştir/ Gitmişliği var.

’ örneğindeki zaman, şimdiki zamandır. Bu örneğin geçmiş zamanı;

‘O sırada Ankara’ya varmıştım’ şeklindedir.

Böylece;

_ Ali’nin babası ölmüş-tür./ Adam ölmüş-tür.

_ Güneş doğmuş-tur./ Güneş doğmuş duruyor.

_ İstanbul’a gitmişim-dir/ İstanbul’da olmuşum./ İstanbul’u görmüşüm-dür. Gömüşlüğüm var.

   Örneklerinin her birinde -mış ekiyle kastedilen, hareketin bitmişliği ve bu oluşmuş hareketin şimdiki (-mıştır) zamanıdır.
    İş bu yönüyle ele alındığında; hareketin bitirilmiş/ işlenmiş olduğunun ifade edilmesini -mış eki, hareketin zamanını, hali hazırdaki durumunu,–dır/-tür eki karşılar.  

   Bu arada türkçede bitmişlik, –p ekiylede elde edilir. –p eki, (git-iptir) şeklinde fiillere iliştirilerek hareketin bitmiş olduğunu ifade eder. Yine –p ekiyle, -miş ekiyle sağlanabilen –miş olacak gibi geleceklik bildirebilen bir yapı oluşturulmaz. Yani –p eki salt bitmişlik eki olarak kullanılır.

Men onları görmüşem. Onlar işlerini bitiribler.

Örnekler:

I haven’t seen my father

_ Babamı görmedim. …görmüş değilim.

We already have sended a mail to them.

_ Onlara henüz/daha şimdi bir meil gönder-dik/-mişiz.

I suppose your father hasn’t returned from Ankara yet.

Have you already seen this new film?

_ Halı hazırda bu filmi seyretmiş misin?

I have known him since my childhood.

_ Onu çocukluğumdan beri tanımış bulunuyorum.

I havn’t breakfast yet.

_ Henüz kahvaltı yapmadım/ yapmış değilim.

The child has losen his money.

_ Çocuk parasını çaldırmış/ parasını çaldırdı.

çekimli fiil, çekimli fiil nedir?, Çekimli fiiller, Dil bilgisi, fiil çekimleri, Fiiller, fiillerde tarz, perfect continuous (hala devam eden tarz), perfect continuous tense

perfect continuous tenses/ Devam etmekte olan tarz/ Türkçede fiil, –makta ek birleşmesini almışsa;

Yorum yapın

 Yine bu tarz, (-iyor bulunmuş) hareket ve durum (hal) tarzı birlikteliğiyle de elde edilebilir.

Ör: İki saattir  bekliyorum_ (beklemekteyim).

I have been waiting here for two hours. 

Ör: Üç yıldır Ankara’da otur(mu)uyorum/oturma(ma)ktayım.

 _I have (not) been living in Ankara for three years.

Örneğin:

When        he  called  me,    I       had  been        studying 

Ne zaman  o    aradı   beni  ben   bulunmuştu(m)  çalışan/ çalışıyor olan. 

Yani, … çalışıyor bulunmuştum.

veya, …çalışmaktaydım.

Perfect continuous’ veya ‘perfect progressive’  nedir?

Perfect ; tamam olmuş, oluşmuş, bitmiş,

Continuous / progressive; devam eden, sürdürülen anlamındadır.

  Öncelikle şunu belirtelim, ‘perfect  continuous’ devam edip bitmiş  hareket demek değildir. Şöyle denebilir. Devam eden hareket tamam olmuş bitmiş durum.

   Bir önceki konuda  perfect aspect ( bitmiş tarzı görmüştük). Yapısı ise,  have + V-ed(3) (perfect partisiple) idi. Yani,

I have cleaned._ Temizlemişim.  Veya;   I had  cleaned _ Temizlemiştim. Gibi.

  Temizlemek fiili hareket fiili veya hareket bildiren fiildir. –mış eki ise temizlemek fiiline ilişiktir. Tarz ekleri (-mış v.s.) böyle  hareket fiillerine ilişik olabileceği gibi, kalma veya durum bildiren fiillere de ekli olabilir. Kalma fiilleri; olmak, bulunmak, yer almak v.s fiillerdir. Bundan sonra fiiller; 'olmuş, bulunmuş, yer almış' gibi şekillenirler.

‘perfect continuous’ yapısı;

‘… have been V-ing’   idi. Örnekleri ise;

 Şimdiki zamanda;   

 I  have been cleaning.

Geçmiş zamanda;

I had been cleaning. 

    Örneklerin, ‘I have been…’e kadar olan kısmı bitmiş  (perfect) tarzdır. Fakat biten hareket değil, durumdur. Yani ‘been’  olmuş, bulunmuş, yer almış anlamında durumun bitmişliğini bildirir. I had been…. Demekle, ‘bulunmuştum, yer almıştım, olmuştum’ denmek istenir. Bundan sonra ise hareketin tarzını, ‘V-ing’ (cleaning) verir.  V-ing  yapısı devam tarzıdır.  Yine, ‘temizliyor’ veya ‘temizleyen’  anlamındadır. Cümle birleştirildiğinde,

I had been cleaning._

‘Temizliyor bulunmuştum./

Temizleyen bulunmuştum./

Temizlemekteydim’  Anlamına tamamlanır.

İşte , ‘perfect continuous  aspect/ tenses’  budur.  Yani , birleşik tarzda işlenmiş bir yapıdır. Birleşik tarzlı yapılarda ise bir hareket tarzı, bir de durum  tarzı olacak .  Örneğin, İngilizce kurgusunda

 I _ Ben

had_ bulundu

been_  olmuş/ yer almış/  bulunmuş

cleaning _ temizleyen/ temizliyor olan  

( geçmişte ki o  olay anında ) odamı  temizleyen bulunmuş  idim/ temizlemekteydim)  şeklindedir.

 

Çekimli fiiller, devam tarzı/ continuous tenses/aspect, Dil bilgisi, Fiiller, fiillerde tarz, Genel

continuous/ progressive tenses / Devam tarzı / Türkçede fiil -yor eki almışsa;

Yorum yapın

Hareket devam ediyordur.
Türkçede fiile -yor eki eklenir, İngilizcede; devam tarzı ( be V-ing ) kalıbıyla elde edilir.

    Anlam olarak: Bir hareketin hazır zamanda (o anda, o dakikada, o saatte, devam edip etmediğini/ yürütülüp yürütülmediğini, yani sözü edilen anda hareketin yapıldığını bildiren tarzdır.

Sinemaya gidiyorum.

–I am going to the cinema.(şimdi)

Sinemaya gidiyordum.

–I was going to the cinema. (o saatte)

Sinemaya gidiyor olacağım.

–I will be going to the cinema.
 

   Not:

Yaşıyor/ ikamet ediyor/

oturuyor, okuyor/ öğrenim görüyor.

Ör: Ankara’da yaşıyor (ikamet ediyor anlamında), gibi yürütme anlamı taşımayan tarz anlamı kendinden fiiller genel olarak bir hareket üzerinde (-makta) bulunmayı bildirir.

  Dolayısıyla İngilizcede bu türden fiiller devam tarzında değil durum (perfect) tarzlarında kullanılırlar.

Ör: I have been living in Ankara for five years. Gibi.

   Bir ifadede –yor eki almış bir fiil ve geleceğe yönelik bir zaman tümleci kullanılmışsa, –yor ekli fiil gelecek zaman bildirir. Bununla bir beklentinin devamlılığı kastedilir. Ör:

Başbakan yarın buraya geliyor

_The prime minister is coming here tomorrow.

   Bununla ise gelecekle ilgili bir durumun devamlılığı kastedilir. Aynı ifade, ‘ gelecek durumda bulunuyor’ yani, ‘başbakan yarına/ yarın için gelecek bulunuyor’ ya da kısaca ‘başakan yarına geliyor’ şeklinde de söylenebilir

    Eğer fiil, ölüyor (daha ölmedi), bitiriyor (daha bitirmedi), başlıyor (daha başlamadı) gibi bir fiilse -yor eki, –mek üzere anlamında hareket öncesini, harekete doğru olan devamlılığı bildirir.
–yor ekli fiil; biliyorum, tanıyorum, gibi hareket bakımından devamlılık bildiremeyen sınırlı fiillerle kullanılmışsa, ifade hareketle kazanılmış halin devamlılığını bildirir.

   Not: Türkçede devam tarzı –en/-an sıfat fiil ekiylede elde edilebilir.

Ör: When she was waching TV, the child was sleeping.  ( uyu-y-an idi/ uyu-yor-du )
__________________________________________________________________________
Karşılaştırma: devam tarzı eki,

Azerbaycan ( -y-ir ),

Türkmenistan ( -y-aar ),

Özbekistan ( -yap ) bölgelerinde ( )’deki gibidir.

  Türkçede ve ingilizcede devam tarzı ( continuous aspect )
Bir hareketin hazır zamanda (o anda, o dakikada, o saatte, devam edip etmediğini/ yürütülüp yürütülmediğini, yani sözü edilen an; geçmiş, şimdiki, gelecek… zamanda hareketin yapıldığını bildiren tarzdır.
Türkçede fiile -yor eki eklenir, İngilizcede ise, be Verb-ing kalıbı kullanılır.
 
İngilizce için istisna;

‘Be’ yardımcı fiili;

şimdiki zaman

birinci tekil şahısta (I–ben) am,

üçüncü tekil şahıslarda (he/she/it/ o) is,

diğerlerinde are;

geçmiş zamanda;

birinci tekil ve üçüncü tekil şahıslarda (I, he/ she/ it– ben, o) was,

çoğul şahıslarda ( we, you, they ) were olarak değişir.
 
 
–yor ekli fiil; biliyorum, tanıyorum, gibi hareket bakımından devamlılık bildiremeyen sınırlı fiillerle kullanılmışsa, ifade hareketle kazanılmış halin devamlılığını bildirir. Yani, ‘Onu tanıyorum.’ Derken, ‘tanır halde bulunuyorum’ denmek istenir.

-yor eki hakkında;

A) Sınırlı fiil (sürdürülemeyen hareket);

1-Bitimli fiil;

Ölüyor-, başlıyor-, bitiriyor-, düşüyor-, kalkıyor- fiilleri bu türden fiillerdir. –yor eki bu fiillerle kullanıldığında –mek, üzere olmak anlamında hareketin gerçekleşme öncesini yani henüz gerçekleşmemiş olduğunu bildirir. Çünkü bu hareketler devam etmez. Yani fiilin biçimsel (tarz) özelliği sadece bu –mek üzere bulunma anlamını verdiğinden bir hareket devamlılığı düşünülmez.

2-Başlamalı fiillerde de benzeri bir durum vardır. Sevmek, hoşlanmak, bilmek, tanımak… gibi fiiller bu türdendir. Farklı olarak bu tip fiillerde hareketin gerçekleşme sonrası vurgulanır. Aynı şekilde –yor ekiyle hareket değil durum devamlılığı bildirilir. Yani, ‘biliyorum’ derken ‘bilmişlik durumum devam ediyor’ denmek istenir. Örneğin, ‘Onu tanıyorum’ derken, tanıma durumunun devamlılığı kastedilir, tanıma hareketinin değil. Çünkü tanıma hareketi devam etmez.

 İngilizcede fiil yine yalın yapıdadır ( I know/ love/ like gibi. Yani; I am loving/ liking/ knowing, denmez).

  Kısaca, Türkçede ölüyorum, biliyorum yazıyorum, seviyorum… şeklinde -yor eki almış fiiller her zaman hareket devamlılığını bildirmez ya da İngilizcede simple (yalın) yapıyla kullanılan sürdürülemez fiiller, Türkçede –yor devamlılık ekiyle verilir çünkü Türkçede haber kipinde fiiller yalın haliyle kullanılmaz.

  B) Sınırsız (sürdürülebilir hareket)

Oynuyor, yürüyor, geziyor fiilleri bu türden fiillerdir. –yor eki bu türden fiillerde hareketin sürdürüldüğünü veya yürütüldüğünü bildirir. Sürdürülebilir –yor ekli fiillerdeki durum devamlılığı, sıklık zarflarıyla belirtilir. Ör:

Her hafta sonu sinemaya gidiyorum.
Sonuç olarak; Türkçede –yor, bir başka biçimiyle –en/-an ekiyle ifade edilen her hareket İngilizcede –ing ekiyle karşılanmaz.

  Diğer taraftan ingilizcede haber kipinde kullanılan –ing eki Türkçede –yor diğer deyişle –en/-an ekine karşılık gelir.
 

Türkçede devam tarzını, fiilleri sıfatlaştırmada kullanılan –en/-an eki de verebilir. ingilizcede kullanılan –ing eki esasen sıfat fiilin devam tarzı ekidir. Ve bu ek Türkçede –en, -an ekine denk gelir. Sleeping _ uyuyan …gibi.

Yani devam tarzında bir cümlenin Türkçeyle birebir karşılaştırılması şöyledir.

   Ör:
When          I     was         waching  TV, my      mother was    washing dishes.
Ne zaman ben bulundu seyreden TV, benim anne bulundu yıkayan bulaşık.
 
Yine, (şu an) Sinemaya giden(dir)im. (şimdi) –I am going to the cinema.
(o an) Sinemaya giden olacağım (gelecek) –I will be going to the cinema.
 
Devam tarzının diğer çekimleri ise,

Emir kipi;   çalışıyor ol
İstek kipi;  çalışıyor olasın
Şart kipi;   çalışıyor olsan
Gereklilik; çalışıyor olmalısın
Olasılık;     çalışıyor olabilirsin
Mastar;     çalışıyor olma-k
Sıfat fiil;    çalışıyor olan
Zarf fiil;     çalışıyor olarak, gibidir.
Sıradaki cümleleri birebir karşılaştıralım.
 
I      am writing   a    message to my friend           now.

Ben dir   yazan   bir  mesaj      benim arkadaş–a  şimdi

_ Arkadaşıma mesaj yazı-yorum.

 

The student was watering the flowers.

Öğrenci         idi   sula-yan        çiçekler

_ Öğrenci bahçede çiçekleri sulu-yordu.

 

My       mother will be    watching a TV.

Benim anne     ol–acak seyreden bir TV pragram.

_ Annem bir televizyon seyredi-yor olacak.

 

I      am     waiting for a friend of mine.

Ben dir bekleyen  bir arkadaş için benimkinden.

_ Arkadaşlarımdan birini bekli-yorum.

 

I       was         watching TV when       he called.

Ben bulundu seyreden TV ne zaman o   aradı

_ Mene zenk eden vaht televizira bah-ırdım.

 

They are    playing football in the garden.

Onlar dır oynayan futbol bahçede.

_ Onlar bahçada top oyna-yırlar.