Etiket arşivi: could

Yeterlilik/ imkan kipi (-ebilir/-abilir) (can/could; may/might modals)

 

    Türkçede fiil ebilir/ -abilir eki ( çalış-abilir/ çalış-ır olabilir/ -ıyor olabilir/ -mış olabilir) almışsa kipler;

   a) yeterlilik

   b) imkan/ imkansızlık bildirebilmek için oluşturulmuş kip-(kalıp)lardandır.

   -ebilir/-abilir ekiyle konuşan kişi, hakkında konuşulan kişinin ya da kendisinin söz konusu hareketi gerçekleştirebilecek güç veya kabiliyete sahip olup olmadığını bildirir.   

   İngilizcede  geçmiş zaman şekli could olan can modal fiili, yeterlilik veya kabiliyet bildirir.

   Örneğin: Bu işi yapabilir (yapabilecek güçtedir)–He can do it.

   Ayrıca; bu örneklerin Türkçe anlamlarına baktığımızda aynı zamanda bir imkân veya imkânsızlık olduğu da hissedilmektedir.

    Yani, Ali bu işi yapamazAli cannot do it derken,  ifade Ali’nin işi yapamama gücünden başka, bu şeyi yapabilmesine imkan yoktur anlamını da bildirebilir.

   Yapıyor olamaz–He cannot be doing it.

   Yapmış olamaz– He cannot have done(3) it.

   -ebilir/-abilir, -meli/-malı ekleri de emir, dilek ve şart kipinde olduğu gibi, konuşan kişinin söz konusu olaya müdahale ettiği durumları bildiren kipler içerisinde yer alır.  

   Haber kipinde hadise, konuşan kişinin kontrolü dışında (veya değil) cereyan eder. Kişi, söz konusu hareketin meydana geliş şeklini, kim tarafından ne zaman meydana getirildiğini haber verir sadece. 'Ali okula gidiyor.' 'Dün sinemaya gittim.'  gibi. 

    Yine eğer, can/ could’daki gibi genel bir yeterlilik değil de bir defalık bir durumdan bahsedilecekse -e güç yetirmek anlamındaki be able to+V kalıbından yararlanılır.  

    Yap-abilir/abildi–He is/was able to do it.

    Yapabilmiş/ti–He has/had been able to do it.

    Not: Can/could soru cümleleriyle kullanıldığında izin veya rica anlamını da verebilir. Aynen Türkçede olduğu gibi. Yani;

    Kapıyı açabilir misin?–   Can you open the door? derken bir ricada,

    Kapıyı açabilir miydin?– Could you open the door? derken, daha kibar bir ricada bulunulur. Eğer;    

    Kapıyı açabilir miyim?Can I open the door? diye söylenmiş olunursa, anlamdan da anlaşıldığı üzere, bir izin alma bildirilmiştir.   

 

    Bu arada, izin alma isteği, geçmiş zaman şekli might olan may modal fiili ile de elde edilebilir.

    May modal fiili, olmak anlamında mümkünlük bildiren bir modal fiildir. Yani daha resmi ve daha kibar bir rica veya izin almadan bahsedilecekse yine -ebilir/-abilir anlamındaki bu modal fiillerden yararlanılır.     

    Ör: Girebilir miyim? (Girmek mümkün mü/olur mu?)_May I come in?

          (Girmek) olmaz!  _No, you may not.

  Not: Örnekte de görüldüğü gibi bir resmiyet, kibar bir yasak söz konusudur.

    Ör: Çiçeklere dokunmak olmaz!_You may not touch the flowers.