Etiket arşivi: tanımı ve fonksiyonu

Şart kipi ( conditional mood )

    Şart (conditional) nedir?

    Bir eylemin gerçekleşmesinin bir başka eylemin gerçekleşmesine bağlı olduğu durum. Bu yüzden de içerisinde iki eylemin/yargının var olduğu bir bileşik cümle oluşturulması gerekir. Bu cümlelerden biri esas anlamı yüklenmiş yargıyı, diğeri ise bu yargının oluşması şartını taşır. Biz öncelikle Türkçe için haber kipi çekim şeklini hatırlayalım.

  Geçmiş zamandaki çekimler;

   Yalın tarz;                 çalıştı

   Genel tarz;          çalışır idi

   Devam eden; çalışıyor idi

   Bitmiş tarz;     çalışmış idi

  Şimdi ise  yalın veya bir tarzda çekimlenmiş bu yapılara -se/-sa ekini ekleyelim.

   Yalın tarz;                 çalıştı-y-sa

  Genel tarz;          çalışır idi-y-se

  Devam eden; çalışıyor idi-y-se

  Bitmiş tarz;     çalışmış idi-y-se

  ... ekledik. Bundan sonra ana cümle oluşturulur. Bu cümleler ise ya şimdiki zamanlar ya da gelecek zamanlarda olmalıdır.

  Örnek;

  Eğer hazırlandıysan, kazanırsın/ kazanacaksın/ kazanabilirsin/ kazanmalısın....

  Şartı cümle şimdiki zamanlarda da olabilir. ( Çalışıyorsan gelme! ) gibi

 

  (şartlı cümle şimdiki zamanlarda)

  Ör: Çalışırsa kazanır–If he works, he wins. (simple present)

                                        he will win. (simple future)

  (şartlı cümle geçmiş zamanlarda

  Ör: Çalıştıysa kazanır–If he worked, he might wins. (simple present)

  Not: Tarzların birinci cümlelerindeki -se/-sa (if) ekli fiili taşıyan cümle geçmiş zamanda verilmiş ve ana cümle şimdiki zamanlarda kullanılmışsa olasılık ifade eder. Bu ifade şekli için Türkçede -tır/-dır ekinden, İngilizcede ise bu ekleri karşılayabilecek, olasılık ifade eden sözcüklerden yararlanılır.

   Ör:  Dün çok çalıştıysa şimdi uyuyor-dur.                                                          

İstek kipi ( the optative mood )

 

    Gideyim    

   Bırak gideyimİzin ver konuşayım. Öl de, öleyim. Bari oturayım.

    Gidesin/gide-siniz 

  Söylediklerimi unutmayasın. İstedim ki bilesin. Sakın ona inanmayasın.

    Gide/gide-ler           

  O bunu böyle bile, beni böyle tanıya. Sakın unutmaya.

   Gidelim                 

  Aynı şeyleri konuşmayalım. Hadi gidelim. Gel her şeyi unutalım.

     Türkçede istek bildiren sözcüklerin yer aldığı cümlelerdeki fiil, istek kipiyle değil emir kipiyle verilir. Çünkü sadece bu sözcükler cümlenin istek ifadeli bir cümle olduğunu bildirmeye yeter. Böyle olunca da ayrıca istek kipiyle çekimlenmiş bir fiile gerek kalmaz.

  Yani,   ‘İzin veriyorum gidesin.’    denmez,  ‘İzin veriyorum hadi git.’ denir. 

  Yine,   ‘İzin veriyorum gide.’        denmez,  ‘İzin veriyorum gitsin.’ denir.   

  Fakat,  ‘İzin ver  gideyim.’             denir,      İzin ver  git denmez.

  Bu durumda ortaya iki türlü istek çekimi çıkar. Bu çekimler;

 1.  İstek bildiren sözcüklerle desteklenmemiş çekim.

    (Gideyim/ gidesin/ gide/ gidelim/ gidesiniz/ gideler)

 2. İstek bildiren sözcüklerle desteklenmiş çekim.

   (Gideyim /git/ gitsin/ gidelim/ gidin/ gitsinler)

    İstek kipinde şöyle bir durum da vardır:

   (istiyorum ki veya bari…) gideyim/ gidesin/  gide/ gidelim / gidesiniz/ gideler çekimi, konuşan şahsın  isteğine göre çekimlenmiş isteklerdir. Bundan başka bir de muhataptan istenen çekim şekli vardır.

   (izin verbırak…)

gideyim_ Let me go.

 … … … / ... ... ...

 gide _ Let him go. (bırak gitsin)

 gidelim_ Let us go. (let’s go)

 … … …/ ... ... ...

gideler (bırak gitsinler) _ Let them go.