Etiket arşivi: nesne

Kompleks/ girişik cümlede şart tümleci

 

if (eğer...-ırsa,-saydı v.s)…

   Bir eylemin gerçekleşmesinin diğer bir eyleme bağlı olduğu durumlarda...

Eğer yağmur yağarsa evde kalacağım

_If it rains, I wilI stay at home.

 

even if (-sa bile, -sa da)...

Başka bir eylem düşünülen şekilde gerçekleşse de sonrasında sonucun değişmeyeceğini bildirir.

Bana dünyaları versen bile ben bundan vazgeçmeyeceğim.

_ Even if you give me the worlds, I won’t give up that.

 

unless (if not)

   Bir eylem gerçekleşmedikçe diğer eylemin gerçekleşmeyeceğini belirtir.

Sıkı/ hummalı çalışmazsan sınıfı geçemezsin.

_ You won’t pass the class unless you study hard.

 

provided ....that

   Bir eylemin gerçekleşmesi durumunda diğer eylemin gerçekleşebileceğini belirtir.

Hava güneşli olursa (olması durumunda) deniz kenarına gideceğim.

_Provided that it is sunny, I wilI go seaside.

 

 

in the event that

 Bir eylem gerçekleştiği takdirde diğer eylemin düşünülen şekilde gerçekleşeceğini belirtirken kullanılır.

Hava yağmadığı takdirde(aksilik olmazsa) dışarıda olacağız

_ İn the event that it doesn’t rain, we wilI be out door

 

on condition that

   Bir eylemin gerçekleşmesi koşuluyla diğer eylemin gerçekleşeceğini belirtir.

Zamanında bitirmen koşuluyla sana para veririm.

_ On condition that you finish it on time, I wilI pay you for that money.

 

supposing that

   Bir eylemin gerçekleşeceği varsayımıyla diğer eylemin gerçekleşeceğini belirtir.

O söylediyse (farz edelim ki söylemiş) ne yapabilirsin ki.

_ Supposing that he told that, what could you do.

Kompleks/ girişik cümlede amaç tümleci

 

 

so that

    Bir eylem gerçekleşsin diye diğer eylemin gerçekleştirildiğini belirtir.

Daha kolay öğrenebilmesi için daha çok pratik yapmalı.

_ He should practice more so that he can learn more easily.

 

lest

    Bir eylem gerçekleşir(de bir olumsuzluk olmasın) diye diğer eylemin gerçekleştirildiğini belirtir.

Öğretmen soru sorar korkusuyla en arka sırada otururduk.

_ Lest the teach asked us some questions, we sat in the back row.

Kompleks/girişik cümlede zaman tümleci

when_ - dığı zaman/ ne zaman ki 

Sinemaya gittiğimde film başlamıştı.

_ When I went to the cinema, the film had begun

 

whenever (her ne zaman)

    Bir eylemin diğer eylemle her defasında aynı anda gerçekleşmesinde..

(her)Ne zaman sinemaya gitsem film başlamış olur.

_ Whenever I go to the cinema, the film already began.

 

as (just as)_tam ...-irken)

   Bir eylemin diğer bir eylemle zaman olarak çakışmasında..

Tam sinemaya gittim (gittiğim gibi) film başladı.

_ Just as I went to the cinema, the film began.

 

while _-(i)ken

 Bir eylem devam ediyorken diğer bir eylemin gerçekleşmesinde..

Sinemaya giderken film devam ediyordu.

_ While I was going to the cinema, the film was going on.

 

during the time

   Bir eylem devam ettiği esnada diğer eylemin gerçekleşmesinde... 

Sinemaya gittiğim esnada film başlamıştı.

_ During the time I was going to the cinema, the film had began.

 

as long as/ so long as

   Bir eylem devam ettiği sürece diğer eylemin gerçekleşeceğini belirtmede...

Sinemaya geç gittiğim sürece film başlar.

_ As/so long as I go to the cinema late, the film already starts.

 

after 

Bir eylem gerçekleştikten sonra diğer eylemin gerçekleştiğini belirtmede...

Sinemaya gittikten sonra film başladı.

_ After I went to the cinema, the film began.

 

before 

 Bir eylem gerçekleşmeden önce diğer eylemin gerçekleştiğini belirtmede...

Sinemaya gitmeden önce film başladı.

_ The film had began before I went to the cinema.

 

now that

Bir eylem yapılmışken diğer eylemin yapılabileceğini belirtmede...

Sinemaya gelmişken bir bilet alalım.

_ Now that we come to the cinema let’s take a ticket.

 

no sooner…than

   Bir eylemin gerçekleşmesi ile diğer bir eylemin gerçekleşmesinin bir olduğu durumlarda...

Sinemaya gitmemle filmin başlaması bir oldu.

_ No sooner I had gone to the cinema than the film started.

 

as soon as

Bir eylem yapılır yapılmaz diğer bir eylemin yapılmasında...

Sinemaya gider gitmez film başladı.

_ As soon as I went to the cinema, the film began.

 

by the time

Sinemaya gittiğimde film başlamıştı.

_ The film had began by the time I went to the cinema.

 

until / till 

 Bir eylemin gerçekleştiği zamana kadar diğer bir eylemin devam ettiğini belirtmede...

Sinemaya gidinceye kadar film başlamadı.

_ The film didn’t begin tilI/ until I went there.

 

all the time 

    Bir eylem devam ettiği zaman boyunca başka bir eylemin devam etmesinde...

Sinemada bulunduğum süre boyunca onu görmedim.

_ All the time I was in the cinema, I didn’t see her.

 

since 

   Bir eylemin meydana gelmesinden beri ( şimdiye ) diğer bir eylemin devam ettiğini...

Sinemaya gittiğimden beri (günden şimdiye) uyuyamadım.

_ I haven’t slept welI since I went to the cinema.

 

the minute/ moment

  Bir eylemin diğeriyle aynı dakikada/ anda gerçekleştiğini belirtmede kullanılır.

Sinemaya gittiğim anda film başladı.

 _ At the moment I went to the cinema, the film began.

Not; Bu sayfada yer alan sarı renkli sözcükler bağlaçları; sarı + mavi renkler  girişik cümle ögelerini bildirir. 

Kompleks/ girişik cümlede yer tümleci

 

where_- dığı yerde/ nerede ki

Götür beni gittiğin yere (nereye gidiyorsan)

_ Take me to where you go.

 

wherever/ no matter where

 Bir eylemin başka bir eylemde bahsedilen yerin neresinde olursa olsun gerçekleşebileceğini belirtir.

Götür beni gittiğin yere (her neresi olursa )

_Take me to whereever you go.

 

 

everywhere/ every place

   Bir eylemin başka bir eylemde bahsedilen bölgenin her yerinde gerçekleştiğini...

Götür beni gittiğin yere (gittiğin her yere )

_Take me everywhere you go.

 

anywhere/ anyplace

Bir eylemin başka bir eylemde bahsedilen yerin herhangi bir/hiç bir yerinde gerçekleş(mey)eceiğini...

Götür beni gittiğin yere (herhangi bir yere)

_Take me anywhere you go.

 

Kompleks/ girişik cümlede nesne

  What, that, whether, who, if, which v.s sözcüklerdir... Bir kompleks cümlede kim? ne? kimi? neyi? hangisi? sorularına yanıt vererek yan cümleyi ana cümleye bağlarlar...

   What ?_ne? soru zamiri bağlaç olarak kullanılırken neyi ki...

   who?_Kim? soru zamiri bağlaç olarak kullanılırken kimi ki...

   which? hangisi soru zamiri_hangisi ki ... anlamını verir.

  I know who came_tanıyorum(kimi?)kim ki geldi.

  He is my father which called me_O babamdı hangisi ki aradı...

 

What,

Ne biliyorsun söyle_ Tell me what you know.

that,

Bildiğini söyle bana_ Tell me that you know.

whether,

Bilip bilmediğini söyle_Tell me whether you know.

who,

if,

Biliyorsan söyle_ Tell me if you know.

which 

Kompleks/ girişik cümlede özne

What,

Ne biliyorsun söyle_ Tell me what you know.

 

that,

Bildiğini söyle bana_ Tell me that you know.

 

whether,

Bilip bilmediğini söyle_Tell me whether you know.

 

who,

 

if,

Biliyorsan söyle_ Tell me if you know.

 

which 

 

 

 

 

Geçişli fiil (transitive verb), geçişsiz fiil (intransitive verb nedir?

Türkçede geçişli ve geçişsiz fiiller?

Tanım;

      Fiiller anlam özelliklerine göre incelendiğinde bazı fiiller, yalın halleriyle, fiilde bildirilen hareketi özne üzerinde bırakmış olarak bulunurlar. Bunlar; öldü, patladı …, öğrendi, anladı …, kandı …, korktu …, gibi fiillerdir. Bu türden fiillerde özne fiille bildirilen hareketi karşıya, bir nesneye transfer etmez, geçirmez, fiil geçişsiz olarak kalır. Bundan başka bazılarında hareketi karşıya, bir nesneye transfer etmiş halde bulunurlar. Bu fiiller ise; yazdı, taşıdı …, dokundu, baktı …, gibi fiillerdir. Bunlarda ise özne, hareketi karşıya, bir nesneye transfer etmiştir. Ve fiil geçiş bildiren, geçişli bir fiil olarak yer almıştır. 

Geçişli ve geçişsiz fiiller (transitive and intransitive verbs) nedir?

   Fiilleri sordurdukları sorularına göre sınıflandırırken nesne gerektiren fiiller ve nesne gerektirmeyen fiiller diye iki gruba ayırmıştık. –i halinde nesne talep eden fiiller hariç, diğer;  -e ve -den hallinde nesne talep eden fiiller hiç nesne talep etmeyen fiiller geçişsiz fiillerdir. Yani, bu türden fiillerde fiille bildirilen hareket öznede kalır, karşıya, bir nesneye transfer olmaz. Genellikle.

Fiil örneklerimizi hatırlayalım;

Nesnesiz fiiller:
Nominatif (yalın hal) Kim?/Ne?: Öldü, patladı, çatladı, büyüdü, çürüdü, doydu, doğdu….

(yer tümleçli)
Yönelme (-e hali ) Nereye?:Ulaştı
YönelmeAyrılma Nereye?/Nereden?:Gitti, geldi,
Çıkma (-den) Nereden?:Uzaklaştı vs. fiilleriydi.
    Geçişli fiiller ise hareketin özneden nesneye geçtiği, taşındığı fiillerdir. Bütün bu fiiller cümlede bir veya birden çok nesne talep ederler. Geçişli fiilleri iki guruba ayırabiliriz. Bunlar, bir nesne talep eden fiiller ve iki nesne talep eden fiiller olarak karşımıza çıkar. Aşağıda bir önceki sayfalardan buraya kopyaladığımız fiil örneklerini göreceksiniz. Parantez içindeki mavi renkli yazılar, fiillerin sonradan iki nesneli fiil haline nasıl geldiğini gösterir.
 
Nesneli fiiller:
Akuzatif (-i hali) Kimi? Neyi?:Yaz(dır)dı, taşı(t)dı, tanı(t)dı, kes(tir)ti, öğrendi(to learn)/öğretti(to teach), gördü(to see)/ gösterdi(to show), anladı(to understand)/anlattı(to tell), bildi(to know)/bildirdi(to state).
Datif (-e hali) Kime? Neye? Nereye?: Bak(tır)mak, dokun(dur)mak, inan(dır)mak vs.
Ablatif (-den hali) Kimden? Neyden? Nereden?: Hoşlan(dır)mak, bık(tır)mak, kork(ut)mak, sakın(dır)mak vs.
Enstrumental (ile hali) Kimle? Neyle?: Barış(tır)tı, savaş(tır)tı, dövüş(tür)tü, tartış(tır)tı vs.

  Örnekleri gördük;

      Geçişli fiil nedir? Geçişsiz fiil nedir?

   Fiiller anlam özelliklerine göre incelendiğinde bazı fiiller, yalın halleriyle, fiilde bildirilen hareketi özne üzerinde bırakmış olarak bulunurlar. Bunlar; öldü, patladı …, öğrendi, anladı …, kandı …, korktu …, gibi fiillerdir. Bu türden fiillerde özne fiille bildirilen hareketi karşıya, bir nesneye transfer etmez, geçirmez, fiil geçişsiz olarak kalır. Bundan başka bazılarında hareketi karşıya, bir nesneye transfer etmiş halde bulunurlar. Bu fiiller ise; yazdı, taşıdı …, dokundu, baktı …, gibi fiillerdir. Bunlarda ise özne, hareketi karşıya, bir nesneye transfer etmiştir. Ve fiil geçiş bildiren, geçişli bir fiil olarak yer almıştır. 

            Geçişli fiillere (-i halinde) nesne alabilen fiiller demek  yine, kimi? Neyi? sorularına cevap veren unsura nesne demek?

   Bir fiilin geçişli olması demekle, öznenin karşısında durup nesne görevinde yer alan bir isimle fiilin etkileşimi ve bu etkileşimin sonucunda, yani öznenin yapmış olduğu etki sonrasında nesnenin vermiş olduğu tepki kastedilir.

        Ali camı kırdı (Neyi kırdı?).

   Bu cümlede cam bir nesnedir. Neyi? Kimi? Sorularına da cevap vermiştir. Hareket, bir etki-tepki sonucunda meydana gelen hareketler (fiiller) sınıfında olduğu için geçiş bildiren fiildir. Bu etki ve tepki ile cümlede bir nesnenin var olduğu da bilinir. Yine bu durumda özne, nesne üzerinde etkindir. Yani fiil hareketi bir nesne üzerine transfer eden, geçiş bildiren, geçişli bir fiildir.  Bundan başka böyle hareketi bir nesneye transfer etmeyen; öldü, büyüdü, patladı, düştü… gibi fiillerde vardır. Bu tür fiillerde özne hareketi bir nesneye transfer etmez çünkü ortada bir nesne yoktur. Türkçede özne, fiili transfer edilen bir fiil haline getirirken –t, -r, -tür eklerini işletir. Öldürdü, büyüttü… gibi..  Yine, Türkçede özne –t, -r, -tür eklerini –i halinde nesne gerektiren; yazdı, kırdı, taşıdı, kesti… gibi geçişliliği kendinden olan nesneli fiillerle de işletir. Yazdırdı, kestirdi … gibi. Fakat bu türlü fiillerde öznenin nesnesine hareketi transfer etmesi yoktur. Yani, ‘Öldürdü’ çekimli fiilinde özne hareketi nesnesine transfer ederken, 'yazdırdı' fiilinde özne hareketi yapmayı dahi nesnesine ettirir. Hareketi nesne üzerine transfer etmeyi belirtilmeyen başkası yapar. Bu durumda özne ifadede sadece ettiren olarak yer alır.

    Bu arada ;  Dokundu, baktı, yaslandı,  güvendi,  inandı,  kandı …  fiilleri  neye? Kime? Sorularına cevap veren  nesneli fiil olsalarda;  dokundu, baktı, yaslandı, güvendi …, fiilleri transferli, hareketi nesneye taşıyan fiiller, diğer, 'kandı, inandı...' fiilleri transferi olmayan, hareketin öznede kaldığı fiillerdendir. Çünkü,  -t, -r, -tür ekleri dokundu_dokundurdu, baktı_baktırdı … fiillerinde hareketi ettirme; kandı_kandırdı,  fiilinde bir transferi bildirir. 

    Tersi durum, öğrendi, anladı… gibi  -i halinde nesne gerektiren nesneli fiillerde vardır. Bu fiillerde fiiller kimi? Neyi sorularına cevap verselerde diğer ; yazdı_yazdırdı, kırdı_kırdırdı … fiillerinde olduğu  gibi bir ettirmeden  bahsetmezler.   Çünkü,  -t, -r, -tür ekleri fiillere eklendiğinde; anladı_anlattı, öğrendi_öğretti … görüldüğü gibi bir transferlik, bir geçişlilik bildirir.

      Buradan da, fiillerin –i veya –e halinde olmasıyla geçişlilik veya geçişsizlikleri arasında her zaman bir bağlantı kurulu değildir yargısı oluşturulabilir.

      Demek ki fiillerin ‘direct object’ (doğrudan nesne); kırdı_neyi kırdı?, dokundu_neye dokundu?,  korktu_neyden korktu?  Veya, ‘indirect object’ (dolaylı nesne);  Kırdırdı_neyi kime kırdırdı?,  Dokundurdu_kimi neye dokundurdu?... talep etmesiyle, hareketin özneden nesneye transferi meselesinde sorular üzerinden hareket etmek pek de kesin sonuç vermez.

      Öyleyse şöyle yapılabilir. Fiilleri kategorilerine ayırırken, talep etmiş oldukları sorularına  veya nesnesinin  hallerine;  –i, -e, -den haline bakılmaksızın, hareketi özneye bırakan veya bırakmayan fiiller  diye ayırmak gerekir. Bundan sonra, fiillerin taban anlamları,  üzerlerinden oluşturulacak yargıyı kendileri verirler.

      Şöyle; öldü, anladı, kandı, korktu… çekimli fiillerinde hareket öznede  kalır. Özne; öldürdüm, anlattım, kandırdım, korkuttum … demekle hareketi bir nesneye transfer ettim demek istemiştir. Yok böyle değilde fiiller;  yazdı, kırdı,  dokundu, kaktı… gibi hareketi bir nesneye taransfer etmiş fiillerdense, Özne; yazdırdım, kırdırdım, dokundurdum, baktırdım … demekle  hareketi  kendisinin bir nesneye transfer etmesinden  değil, hareketi yaptırarak bir başkasının hareketi bir nesneye transfer etmesini sağlamaktan, sebep olmaktan, bahseder.