Etiket arşivi: -il

-il eki

-il ekiil’işmek ( ilisi olmak), il’işik ( ilisi oluk ), ilgisi oluk (ilügüsük oluk), ilişkili (ilişik  ilük_ilişkiyle ilgili); ilmek; bağlı olmak, alakalı olmak; takmak, takınmak, döndürüp çevirip takmak; çevirmek, çevrelemek,  kendine veya kendinde çevirmek … anlamlarını veren  edilgenlik , olganlık kategorilerini oluşturmak için kullanılan fakat esasen  etken olan fiilden  kalmış  bir  ektir.

Fiil çekimlerinde;  edilgen fiil;  Ali dövüldü. Özne; kırıldı, yazıldı, çizildi,…

olgan fiil;  Ali yıkıldı.  Özne; çözüldü, bozuldu, büzüldü, kir (i)lendi, …

Fiil çekimlerinde;  Emir kipi oluşturabilir;  Çekil !, Kaçıl !, Kaçılın !,  yaz-g-il !, …

 

Fiilden kalan isim;  kurmaktan_kurul,… Seçil , Sevil,  Anıl, …

İsim eki olarak; -il eki  –ük ekiyle  desteklenerek  (-ilük/ -lük, -lık )  eşyayı tarifler.  O eşya (gözlük) veya yer ki asıl eşyaya (odun-luk) bağıntılıdır. Onun için  yer alır.  Ve sonra yer (çamlık)  bu eşyayla anılır olur.

Arıca, -(i)lük eki bir isimden önce kullanılırsa tamlama oluşturur  ve  ekteki –k ünsüzü istenirse düşürülür.

Ör; taşlı yol, engelelli arazi, çamlı tepe,…

-lük ekli sözcük yalın kullanıldığunda –k ünsüzü yerindedir.

Ör; çamlık, taşlık, odunluk, gözlük, kulaklık, kitaplık, …

Fakat, isim özel isimler  veya  soy isimleriyle yalın olarak kullanılmasına rağmen –k ünsüzü kalkar.  Çünkü bu olmaz ise bir şey için yapılmış, hazırlanmış (kurbanlık koyun) anlamını verir.

Ör; Çayırlı, Yokuşlu, Develi …,