Etiket arşivi: fiil çekim ekleri

Çekimli fiiller, Dil bilgisi, fiil, Fiiller, fiillerde kip nedir?, Genel, indicative mood

Haber kipi (the indicative mood) / Türkçede bir haber cümlesi nasıl oluşturulur?

Yorum yapın

      Türkçede bir haber cümlesi nasıl oluşturulur?

     İsim cümlesi:

1. Yüklem için isim cinsinden (isim, sıfat, sayı…) bir sözcük; doktor, yorgun

2. Haberin (varsa) hazırdaki zamanda ne durumda olduğunu bildiren tarz eki; -r, -yor, -miş

3. Haberin (varsa) durum tarzı veya zaman ekini bağlamak için bir yardımcı fiil; bulun-, ol-, görün-, yer al-, i-, …

4. Haberin zamanı; -dı/ -ecek/ -ecekti    

5. Haberin şahsı  -m, sn, …, -z/-k, snz, lr

___________________________________________________________

İsim   durum    zaman

dakik/yalın   tarz  

çaresiz  … … ...   (i) di     Dün çok hastaydım.

genel   tarz        

çaresiz  bulunur   (i) du    Ne zaman çağırdıysa hep meşgul olurdum.

devam tarzı       

çaresiz  bulunuyor (i) du    Bu vebaya karşı  çaresiz bulunuyorduk.

bitmiş  tarz       

çaresiz  bulunmuş  (i) tu    ...yorgun düşmüştüm/ … yalnız kalmıştım.

____________________________________________________________

hareket  ................. zaman

dakik/ yalın   tarz   

temizle    … … …    … di    Dün odamı kendim topladım.

genel   tarz       

temizler      … … …  (i)  di    Her sabah odamı kendim toplardım.

devam tarzı       

temizliyor … … …     (i) du    O an odamı topluyordum.                  

bitmiş  tarz        

temizlemiş … … …     (i)  ti    Onunla dün konuşmuştuk.

___________________________________________________________

Birleşik tarzlar,

hareket          durum     zaman

-r/-yor/-miş  bulunur     (i) du    

Babam işten geldiğinde genellikle yatmış olurduk.

-r/-yor/-miş  bulunuyor  (i) du    

Fırtına gelmeden önce şehri tahliye etmiş bulunuyorduk.

 -r/-yor/-mış  bulunmuş  (i) tu   

Artık dönemezdim çünkü yola girmiş bulunmuştum .

 

  Not; bulun- yardımcı fiili yerine ol- yardımcı fiili yer alırsa genellikle hareketin veya durumun sonradan oluştuğu vurgulanır.  

 

Bütün bu yaklaşımlardan sonra;

Basit düzeyde Türkçe bir ifade oluşturmak istenirse, fiil kökü +…

hareketin tarzı, bu –r, -yor, -miş, makta eklerinden biri veya dakik tarz için hiç eksizdir.

hareketin zamanı; bu ise -dı, …., -ecek, ecekti ekleri ya da şimdiki zaman için  eksizdir.

hareketin kipi; bunlar ise -e/-a, -meli/-malı, -ebilir/-abilir, -se/-sa … eklerinden biridir.

şahıs eki;   -m,    sn , …,   -z,   -snz,   -lr

(Türkçe – İngilizce)

Haber kipi Çekim Tablosu

xResim1

çekimli fiil nedir?, Çekimli fiiller, common aspect, Çürkçe dil bilgisi konu anlatımları, Dil bilgisi, Dil ve anlatım, fiil, fiil nedir, Fiiller, türkçe dil bilgisi konuları

Dakik tarz ( concrete aspect); Türkçede fiil tarz eki almamışsa;

2 Yorum

 Fiil tarz eklerinden(-r, -yor, -mış, -makta) birini almamışsa;

 Hareket bir defalık/dakik ( concrete aspect ) harekettir demektir. Bu tarzda hareket bir defaya mahsus gerçekleşir ve sadece hareket vurgulanır. Dakik tarz, tarz bakımından yalın yapılı/ eksizdir. Yani tarz eklerini -r, -yor, -mış eklerini almaz. Fakat zaman eklerini ( gitti, gidecek) alabilir.

   İngilizcede ;

Geçmiş zamanda; ( S + Ved2 ) kalıbıyla,

I studied my lesson yesterday

Gelecek zamanda;  

I will study my lesson tomorrow

Dakik tarzda hareket bir defalık gerçekleşir.

Dün sinemaya gittim.

–I went to the cinema yesterday. 

  …….Dakik tarzda şimdiki zaman yoktur. 

Yarın sinemaya gideceğim.

–I will go to the cinema tomorrow.
Açıklama; Dakik tarzda şimdiki zaman yoktur demiştik?

Türkçe ve İngilizce dillerinde zaman çizgisi,

gitti           gidiyor   gidecek    şeklinde değil;

-----------------------------------------------------------------

gitti           ............    gidecek (dakik tarz)

gidiyordu   gidiyor     gidiyor olacak     

gitmişti       gitmiş      gitmiş olacak    

------------------------------------------------------------------- 

şeklindedir.

 Yani,

'Şu an okula gidiyorum'  İfadesinin geçmiş zamanı;

O an okula gittim. Değil,

O an okula gidiyordum.'dur.

Ve bu durumda; haber kipi çekim tablosunda geçmiş zamanlar;

giderdim

gittim

gidiyordum

gitmiştim/ gittiydim   

gibi çekimlenirken, çekimlerde  yer alan mavi renkteki -di ekleri çekimlerden kaldırıldığında kalan yapılar şimdiki zamanları karşılar.  Böyle yapıldığında ise 'gittim' çekimli fiili 'git' olarak kalır. Bu ise fiilin emir şeklidir.

Örnekler;
 
He picked up his book and left the classroom.

Ali  entered the room. 

They will meet tomorrow. 

They  began to paint his house early in summer

I  remembered the day when I first  met her.

Suddenly the window of the office  opened.

I  visited my aunt yesterday .

I will visit my grandmother tomorrow.

It  will snow next weekend.