Kompleks/ Girişik cümle (clauses) ögeleri nedir?

    Birinci bölümde basit cümle ögelerini gördük Ve bu cümleler tek bir yargı altında Özne, yüklem, nesne… gibi cümle ögelerinden oluştu. Örneğimiz ise şuydu,

 Ali   parayı   Veli’ye   saat  yedide otoparkta vermişti. 

Özne Nesne  Dolaylı      Zaman        Yer            Yüklem

                        Nesne     Tümleci     Tümleci

                        Tümleci

     

    Bu şekilde kurulmuş olan bir cümle, ögelerin çoğunu  barındırsa da yalın bir cümledir. Bundan başka diyelim ki ögelerden biri başka sözcük türleriyle desteklenmiş olsun. Yani cümle,

  ‘Ali parayı   Veli’ye    saat  yedide şehrin dışındaki otoparkta vermişti.’  Şeklinde kurulmuş olsun. Bu cümle de yine, bir ögesi, sıfat gibi görev almış bir yer tamlamasıyla desteklenmiş olmasına rağmen sade bir cümle olarak karşımızdadır. 

 

   Komleks/ girişik cümle ögelerinde ise durum şöyleydi?

Sinemaya gittiğim zaman   film   başlamıştı.  

_ When           I went to the cinema, the film had begun.

ne zaman(ki)   Ben sinemaya gittim    film    başlamıştı.                                                                         

   Evet cümle bu şekilde. Demek ki girişik bir cümlede bir yargıya sahip ayrı bir cümlenin esas cümleye çeşitli dil unsurlarıyla iliştirilmesi vardır. Ve bu iliştirilen cümle esas cümlenin bir elamanı bir ögesi olur. Örnekte yer alan cümle ise bir zaman bağıyla bağlandığı için yani, ne zaman? Sorusuna cevap verdiği için zaman tümleci olur.

 

Basit cümlede ögeler;

Ne yapmıştı?

...Vermiş idi_ He had given.  ( 3.tekil/geçmiş zaman/bitmiş tarz )

Neyi?

...parayı_ the money  ( -i halinde doğrudan nesne  )

Kime?

...bana _ to me     ( -e halinde dolaylı nesne tümleci )

Nerede?

...parkta_ in the park ( -de -bulunma-  halinde yer tümleci )

Ne zaman?

...beşte_ at seven( -de  halinde zaman tümleci)

Ne için?

....satın almak için _ to buy  (sebep tümleci)

 

Kompleks cümlede ögeler;

Kim?

Ali …

--- Arabayı internetten gören  Ali …

( O ki  arabayı internetten gördü )

 

Ne yapmıştı?

… vermişti …

 

Neyi vermişti?      … parayı …

--- biriktirdi(k)ğ-i  parayı ---

( O ki  para-sını biriktirmişti )

 

Kime vermişti?

… Veli’ye  …

--- güvendi(k)ğ-i arkadaşı Veli’ye ---

( O ki Veli’ye güvenir )

 

Nerede vermişti?

… otoparkta …

--- arabanın bulundu(k)ğ-u otoparkta ---

( O ki otoparkta bulunuyordu)

 

Ne zaman?

… yedide …

--- otaparkın kapandı(k)ğ-ı saat yedide ---

( O ki saat yedide kapanır )

 

Arabayı internetten gören Ali parayı  güvendiği arkadaşı Veli’ye, otoparkın kapandığı saat  yedide otoparkta vermişti.